Барчамизга маълумки, 2008 йилдан бошлаб Ўзбекистон БМТнинг Коррупцияга қарши Конвенциясига ҳамда 2010 йилда Иқтисодий ҳамкорлик ва ривожланиш ташкилотининг Коррупцияга қарши кураш бўйича Истанбул режасига қўшилиши билан давлатимиз ўз зиммасига бир қатор халқаро мажбуриятларни олди.
Шунингдек, Давлат раҳбарининг қонунчилик ташаббуси асосида 2017 йилда “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Қонуннинг қабул қилингани мамлакатимизда жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш ва унга қарши курашишнинг муҳим ва жиддий қадамлардан бири бўлди.
Ушбу Қонун коррупцияга қарши курашиш соҳасидаги ягона давлат сиёсатининг мақсадли ва тизимли йўлга қўйилиши учун ҳуқуқий замин яратди.
Мазкур ҳужжат соҳани тартибга солувчи, унинг ташкилий-ҳуқуқий механизмлари ҳамда давлат сиёсатининг асосий йўналишларини белгилаб берувчи тизимлаштирилган дастлабки ва яхлит қонун ҳужжати бўлди.
Энг муҳими, 2017 йилда Коррупцияга қарши курашиш бўйича республика идоралараро комиссияси фаолиятининг йўлга қўйилгани мамлакатимизда коррупцияга қарши курашиш фаолиятинимувофиқлаштиришда муҳим амалий қадамлардан бири бўлди.
Ўтган давр мобайнида Ўзбекистонда ушбу комиссия саъй-ҳаракатлари билан коррупцияга қарши курашишда муайян натижаларга эришилди.
Шу билан бир қаторда, аччиқ бўлса-да тан олиш керак, бугунги ислоҳотлар моҳиятини англамасдан, эгаллаб турган лавозимидан шахсий манфаатлари йўлида фойдаланиб қолиш учун ўз ваколатларини суиистеъмол қилиш, мансабдор шахслар томонидан коррупциявий жиноятлар содир этиш ҳолатлари ҳамон учраб турибди.
Мазкур салбий иллат демократия ва қонун устуворлиги асосларига путур етказиб, инсон ҳуқуқлари бузилишига олиб келиши табиий албатта.
Энг ачинарлиси, коррупция ўзи қонунга риоя этиши ва уни муҳофаза қилиши лозим бўлган мансабдор шахслар томонидан содир этилаётганидир.
Давлат ва жамият ривожига, халқнинг адолатга бўлган ишончига жиддий путур етказадиган ушбу хавфнинг олдини олиш ва унга қарши кескин курашиш борасида аниқ чоралар кўриб борилаётганини алоҳида таъкидлаш лозим.
Жумладан, 2017–2021 йилларда Ўзбекистонни ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида давлат ва жамият қурилишини такомиллаштириш, қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилиш, давлат хизматини тубдан такомиллаштириш билан боғлиқ вазифаларнинг мақсади энг аввало, барча соҳаларда коррупцияга барҳам бериш, унинг илдиз отишига шароит яратаётган сабабларни бартараф этиш белгиланган.
Хусусан, жамиятда парламентнинг, ўзини ўзи бошқариш органларининг ҳамда нодавлат нотижорат ташкилотларининг мавқеи кучайтирилгани, уларга давлат ҳокимияти идоралари фаолияти устидан парламент ва жамоатчилик назоратини таъминлаш бўйича кенг ваколатлар берилгани ҳам муҳим аҳамият касб этмоқда.
Олий Мажлис палаталарида коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари бўйича қўмиталар ташкил этилгани ушбу соҳада самарали парламент назоратини амалга оширишда муҳим аҳамият касб этди.
Мамлакатимизда коррупцияга қарши курашиш соҳасида муҳтарам Президентимизнинг ушбу масалага яна бир карра эътиборларини жалб қилган ҳолда янги Фармони қабул қилинди.
Мазкур Фармонда — давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, жамоат бирлашмалари ва бошқа ташкилотлар Давлат дастурининг ҳар бир банди бўйича мақсадларга эришишда самарадорлик индикаторларини ишлаб чиқиши ва уни Идоралараро комиссия билан келишиб олиши зарурлиги кўрсатилган.
Бу мутлақо янгича тартиб бўлиб, ҳар бир тадбирнинг ижросини амалга оширишда кўзланган мақсадга қай даражада эришилганлигига баҳо бериш имконини беради;
— ҳар бир давлат идораси ўзининг фаолият соҳасидаги коррупция хавф-хатарларини инобатга олган ҳолда, ўзининг идоравий коррупцияга қарши курашиш дастурларини ишлаб чиқиб, Идоралараро комиссияси билан келишган ҳолда тасдиқланиши белгиланган.
Бунда, Идоралараро комиссия томонидан минимал стандартларни ўз ичига олган Коррупцияга қарши курашиш бўйича идоравий намунавий дастур ишлаб чиқилиб давлат идораларига юборилиши назарда тутилмоқда.
Бош прокуратура томонидан коррупцияга қарши курашиш бўйича намунавий тадбирларнинг идоравий дастурини Олий Мажлис палаталарининг Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари бўйича қўмиталарига муҳокама қилиш ва келишиш учун киритиши лозимлиги қайд этилган.
Шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар халқ депутатлари кенгашлари, туман ва шаҳар халқ депутатлари кенгашларида Коррупцияга қарши курашиш комиссияларини ташкил этиш тавсия қилиниши ва жойларда коррупцияга қарши курашиш соҳасидаги ишларнинг ҳолати комплекс ўрганилиши белгиланган.
Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, Давлат раҳбарининг мазкур Фармони билан соҳада коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларга имкон яратаётган сабаблар ва шарт-шароитларни таг-томири билан йўқотиш ҳар бир давлат органлари ва ташкилотларининг муҳим вазифаси этиб белгиланмоқда.
Шунингдек, капитал қурилиш ва олий таълим соҳаларида “Коррупциясиз соҳа” лойиҳасини ишлаб чиқиш коррупцияга қарши курашишнинг самарали усулларини жорий этиш орқали коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларга имкон яратаётган сабаб ва шарт-шароитларини йўқотишга қаратилган ўз вақтида ва сифатли амалга ошириш бўйича давлат органлари ишини самарали ташкил этиш мақсадида Идоралараро комиссиянинг ишчи гуруҳлари ташкил этилган.
Атамурат Кабулов,
Сенат девонининг Суд-ҳуқуқ ва корупцияга қарши курашиш қўмитаси Котибияти бош маслаҳатчиси.
